Гафарова Эльвина "Разие бита"

Гафарова Эльвина

Сарыбаш умумтасиль мектебининъ 7 сыныф  талебеси

Разие бита

Шимдики яшайышымызда биз, яш несиль, кечмишимизге къулакъ асмайыкъ. Менимдже, бу янълыш. Къартларымызнынъ яшайышы, урф-адетлеримиз акъкъында ве несильден-несильге асыр девамында, догъмушлардан - догъмушларгъа кечкен тюслернинъ тарихынен биз меракъланмасакъ   ким  меракъланаджакъ?

         Мектебимизде    кечирильген  тедбирде  бизим  оджаларымыз  бизлерни  тааджиплендирдилер. Олар озь къоранталарында олгъан тюслерини  бизге  косьтерип  тарихыны  икяе эттилер. Биз, мектеп талебелери,  сес-солукъсыз,  буюк  меракънен, ачыкъ агъызларнен икяелерини  динъледик. Онынъ  ичюн  эвге  келип,  бельки де бизим эвимизде насылдыр дегерлик олгъаныны бильмек ичюн битамдан меракъландым.    

         Разие   битамнынъ  бакъырдан  ясалгъан  кобете  синеси (биз онъа даа "тенеке тава"  деп айтамыз), къаве джезвеси ве эски, кягъытлары  уфалгъан  Къуран  китабы бар. Битамнынъ айткъанларына  коре  Къуран  китабы ве эшьялар  бабамнынъ  битасындан къалгъан экен.

         Ребия битам Акъ-мечеть районы, Сачал коюнде догъгъан. Шу койлю Гъафар деген йигитнен эвленгенлер ве алты балалары дюньгъа кельген. Анафий, Нусрет, Эдем, Наджие, Нияра, Гульсара. Эки агъасы олгъан Муртаза  ве  Аблятип,  олар  1917  йылы инкъиляптан сонъ Тюркиеге кочелер.

         Гъафар  къартбабамны  бир  афта эвель, эмек  ордусына  хызмет этмек ичюн алып кеткен сонъ, 1944 сенеси, майыснынъ 18-де танъда, алты баласынен  бир озю къалгъан къадыннынъ эвине аскер кирип келе. Аскер :

         -Тез олынъыз, сизге беш дакъикъа бериле, азырланынъыз. Сизлерни Къырымдан чыкъараджакълар, - къычырып, битамны къоркъузды.

         Ребия битам юкълагъан балаларыны уянтып кийиндире ве энъ кучюгини учь яшында Гульсараны  ве Къуранны  къолуна  алып  эвден чыкъа. Буюги Анафий  эвден  чыкъкъанда  къолуна илинген къаве джезвесини  ве синени алып чыкъа. Экинджиси Нусрет къапу артында тургъан бир къопкъа унны торбасынен къолуна ала.

         Ёлда кеткенде эшелонлар токътагъанда огъланлар эки таш устюне тенеке таваны къойып, тюбюне от якъып, аналары азырлагъан пителерни пиширгенлер, джезведе сув къайнаткъанлар. Мына бойле этип,        тенеке тава Къырымдан Озьбекистангъа барып еткендже бир вагон адамны пите пиширип  ачлыкътан  къуртаргъан.

         Озьбекистанда, Ребия битам синесинен берабер тойларда, якъын койлерде  олгъан  нишан  ве чагъыртувларда фурунда кобетелер, къурабиелер пиширип кунюни кечире эди. Синенинъ ашы пек лезетли ве берекетли ола экен.

         Бундан да башкъа Ребия битам синесине мезе тюзюп тойларгъа бара экен. Синесини корьгенлер битам тойда олгъаныны биле экенлер.

         Битамнынъ сабасы джезведе пиширильген къаведен башлай. Джезвесининъ къавеси пек къокъулы, дамлы, берекетли ола экен. Битам

къавесини эр дайм тезектен от якъып оджакъта пишире. Къаведен сонъ къолуна Къуранны алып дуалар окъуй.

         Шимди бу дегерлер Ребия битамда. Бу дегерлер рафта турмайлар, адамларгъа хызмет этмекни девам этелер. Бу йылы, яни, 2015 сенеси Разие битам 75 яшыны толдырды. Битамнынъ эвинде гъайырыдан къуванч козьяшлары, кулькю сеслери эшитиле, чюнки алты баласы, он учь торуны ве беш торунчалары топланды. Битамнынъ догъгъан кунюнде Къурандан дуа окъулды, джезведе къаве пиширилип ичильди ве синеде пиширильген кобете софраты яратты.

         Эльбетте, бугуньден-бугунь озь дегерлерини, эшьяларыны озь торунларына багьышлайджагъыны бизлерге бильдире. Онынъ ичюн аилемнинъ кечмишини бильмесем, келеджекте озь несилиме бу эшьялар акъкъында мен не айта биледжегим? Онынъ ичюн битамдан меракъланып аилемнинъ тарихыны сорап бильдим.