Ганиева Арзы «Къартанамнынъ анасынынъ къушагъы»

Ганиева Арзы ("Акъмесджит академик гимназиясы"нынъ 11-А сыныф талебеси )

«Къартанамнынъанасынынъ къушагъы»

 

Эвель заманларда халкъымыз арасында къушакъларгъа буюк эмиет берильген. Къартана-къарбабаларымызнынъ айткъанына коре, къушакъ инсанны назардан сакълап, онъа кучь-къувет, сагълыкъ бере экен. Къушакъсыз не эркек, не къадын, не де бала эвден чыкъмай экенлер.

Инсаннынъ зенгинлиги ве яшына коре, къушакълар да чешит тюрлю ола экен. Мен исе къартанмамнынъ анасы Зоренинъ келинлик къушагъы акъкъында тариф этмеге истейим.

Гонълюне кыйметли олгъан бахшыш

Даа сюргюнликтен эвель, Шекуре къартанамнынъ Зоре анасы келин олгъанда, адет узьре, озь киевинден яни меним Сейтмемет къартбабамнынъ бабасынъдан той эдиеси оларакъ бир бахшыш ала. Бу, фотода косьтерильген къушакъ эди. Онынъ тарихи тап 19 асырнынъ сонъунда башлангъан.

Зоре къартанам 1882 сенеси Айыргуль адлы койде, Сейдамет Эюповнынъ къорантасында догъа. Онынъ балалыгъы ве яшлыгъы бу койде кече. Яшайышы исе пек къыйын олгъан. Он яшында анасы вефат эте. Бираз вакъыт кечкен сонъ, бабасы эвлене, амма огей анасы Зоре къартанамны пек къыйнады. Буны корьген битасы оны озь эвине ала. Он учь яшына кельген сонъ, о, узун бойлу, дюльбер, элинден чокъ шейлер кельген, чебер бир къыз ола. Сеитмемет къартбабам оны корьгенинен севип къала ве къартанамыз он дёрт яшына кельген сонъ, онъа эвлене. Олар пек муабет яшайлар.

Лякин 18 майыс 1944 сенеси халкъымызнынъ башына кельген буюк фаджиа, акъсызлыкъ Зоре къартанамнынъ да аилесине келе. Олар Озьбекистаннынъ Андижан виляетине келип тюше. Дигер къырымтатар къоранталарына ошап, олар сюргюнликнинъ бутюн аджыларыны башларындан кечире. Лякин, афсус ки, якъын вакъытлары Сеитмемет къартбабам агъыр хасталыкътан вефат эте. Зоре къартанам исе эки Селиме ве Шекуре къызчыкъларынен къала.

Ачлыкъ куньлерининъ биринде балларына бир тилим отьмек биле тапып оламай. Не япмалы? Озюни насыл къуртармалы? Зоре къартанамнынъ яшлыкътан къалгъан алтын сыргъалары, османлы девирининъ алтыннен яраштырылгъан феси ве келинлик йипишли къушагъы олгъан. Бу шейлер онынъ ичюн пек къыйметли эди, чюнки шенъ, бахытлы куньлерини, Ватаныны хатырлаткъанлар. Бунъа бакъмадан, о, фесини ве сыргъаларыны бир авуч богъдайгъа барып авуштыра. Амма келинлик къушагъыны – акъайынынъ эдиесини, козь бебеги киби сакълай ве Шекуре къызына багъышлай.

Языкъ ки, Зоре къартанама ана-топрагъына къайтып кельмеге къысмет олмады. Амма онынъ баллары, шу сырада меним Шекуре къартанам, Къырымгъа къайтып, тувгъан коюнде ерлеше. Якъында Шекуре къартанам вефат этти, Аллаhнынъ рахметине къавушсын. Къушакъ исе Шекуре къартанамдан Эмине алама кечти. Несиль-несильден кечип кельген, сюргюнликни кечирген ве бизим куньлеримизгедже сакъланып къалгъан къушакъ аилемнинъ дегирлигидир.