Джемилова Зейнеб «Бу Къуран къартбабамнынъ эди...»

Джемилова Зейнеб  (Къырым Джумкуриет Евпатория шеэри МБУМ «Новоозерный орта мектеби» 7-А сыныф талебеси )

«Бу Къуран къартбабамнынъ эди...»

                         

Яшайыш ойле тизильген ки, инсанлар келеджекке бакъып арзу умютлери келеджекнен багъланып, ве, кечкен шейлерни акъылына кетирелер. Амма кечкен шейлерни хатыра этсек къальбимизге аджджы билер сепкен дайн аджыта. О вакълалар бизлерни эр дайиле титреттире.

Бизим бита ве къартбабаларымыздан пек чокъ аиле дигерлери бизим куньлеримизге де етип кельди: бу весикъалар, эски карточкалар, ачыкъ мектюплер ве эски китаплар.

Бир кунь анам долаптан сарарып эскирген бир китапны чыкъарды. «Бу Къоран бизим айлемизнинь дегирлигидир» - деди анам. «Бу Къоран тап меним къартбабамнынъ эди» - ве манъа бир тарихий, аджыныкълы ияке айтып берди. Бугунь мен сизге озь къорантамда булунгъан вакъиалар акъкъында айтмагъа истейим. Бу икяе бизим къорантамызнынъ мукъаддесаты акъкъындадыр.

Къартанамнынъ бабасы  Мемет, 

  къартанамнынъ анасы Зейнеб

Бу вакъиа къырымтатар халкъыны 1944 сенеси Ветанындан сюргюн этильгеникен багълыдыр. Меним къартанамнынъ анасы Зейнеб ве къартанамнынъ бабасы Мемет Ялтанынъ этрафындаки Лемена  деген коюнде яшай эдилер. 

Къартанамнынъ бабасы  Мемет, 

  къартанамнынъ анасы Зейнеб,

буюк  къызы Шефика,  кичик къыз Шевхие

Майыснынъ 17-нде бир рус аскер оларгъа мусафирликке кельди. Демек керек ки, бу аскер сыкъ-сыкъ келе эди. О сефер де олар адетиндже, отурып къонуша эдилер. Аскерни озгъарган сонъ, къоранта юкъламагъа ятты. Апансыздан гедже ортасында дешетли бир гудюрдю эшитильди. Акъшам мусафирликте отургъан аскер къапуны къакъа эди. О, къырымтатарларны «саткъынлар» деп,- илян эткенини, айтты ве оларны энди сюргюн этиледжигини хабер этти. Аскер озюнен тек керек шейлерни алмагъа риджа этти къартанамнынъ бабасы аскернинъ козьлерине бакъып сорады: «Я сен тюневин бизде отурдынъ, не ичюн бир шей айтмадынъ?». - «Мен тюневин айткъан олсам, сен башкъаларгъа бильдирир эдинъ, сонъ теляш (паника) башланыр эди». Къартанамнынъ ана-бабалары тез энъ керек шейлерни топламагъа башлагъанлар. Оларнынъ къолунда да кучюк эки яшына толгъан къызы бар эди. 

Къартанамнынъ анасы Зейнеб онынъ бабасы Исмаил,

къартанамнынъ анасы Зейнеб онынъ анасы  Урфие

Ёлгъа олар къыйметли шейни алгъанлар – бу къоранта мукъаддеси -  Къоран. Бу Къоран меним къартанамнынъ бабасына онынъ бабасы берген. 

Бутюн кой джаяв вокзалгъа чыкъты, сонъ адамларны юк вагонларгъа (эвель бу  вагонларда айванларны ташый эдилер) минменеге меджбур эттилер. Бир шейни анъламайып халкъ къалтырап агълай эди. Базылары балаларны джойгъанлар. Сокъунда бала Уралда, анасы Орта Асияда. Вагоннынъ ичинде исе  деметлер булуна эдилер. Адам чокълугъындан вагон ичинде пек сыджакъ эди, халкъ чешит тюрлю  юкъунчлы хасталыкъларнен хасталанып оле эди. Олюлерни исе трен  токътав ерлеринде къалдыра эдилер. 1944 сенеси июнь айында поезд Озьбекистангъа кельди. Бутюн адамларны койлернинъ биринде къалдыргъанлар.

Озьбеклер къырымтатарлардан  къоркъа эдилер, чюнки оларгъа къырымтатарлар джанавар олгъаныны айттылар. Амма бираз терен бильген сонъ ерли халкъ янълыш олгъанларыны анълагъанлар. Озьбеклернингъ чокъусы сюргюн этильген халкъкъа ярдым этмеге башлады. О койнинъ реиси къырымтатарларгъа ер айырып яшамагъа имкян берди.

Къартанамнынъ бабасы  Мемет мектебе ишлий

Къартанамнынъ бабасы къол къавуштырып отурмады, кельгенинен онъа берильген ер толе къазмагъа башлады. Сонъ гедже-куньдюз чалышып, себзе осьтюрип, озь къорантасыны бакъа эди. Бу къолай дегиль эди, чюнки къартанамнынъ бабасынынъ зенааты физика ве математика оджасы олгъан эди.                                                                   

Сюргюн олунгъанларнынъ чокъусы янъы яшайышыны башлап, эвлер къурып, зираатнен огъраша эдилер. Амма базылары даа умют эте эдилер, бу янълышлыкъны тюзетерлер, ярын оларны озь Ветанына къайтарырлар. Базылары чекишип, хасталанып, ачлыкътан шишип оле эдилер. Къартанамнынъ бабасы Мемет исе озь агъыр  ишкирлигинен  къорантасыны ачлыкътан ве олюмликтен къуртарды.  Меним къартбабам сюргюнликте, олгъанда бутюн дуйгъулары, арзулары Ватанынен багълы ола эди.Эр Алланынъ берген купю бу Къоранны ачып Аллахтан озь Ватанына къайтмасына ялварны дува эте экен.

1968 сенеси кърымтатарларгъа Къырымгъа къайтмагъа изин берильди. Амма  къорантамыз озь Ветанына тек 1992 сенеси къайтты.  Къартанамнынъ анасы озь балаларнен кучюк бир юкнен мында кочьти. Энъ муим кетирген шейлеринден  бири- бизим къорантамызнынъ мукъаддесимиз – Къоран, оны къартанамнынъ бабасы  озь торунларына васиет эткен эди. Бу Къоран бизим эвимизде энъ къыйметли ерини ала. О, несильден несильге кече. Къартанамнынъ бабасы озь тувгъан ерлерини корип оламады, анасы исе бу дакъкъаны беклеп, озь Ветанына келип кечинди.

Биз яш къорантам несильлер  мемлекетимизнинъ тарихынынъ бу фаджиалы саифесини бир вакъыт унутмазмыз. Бугуньгедже майыснынъ 18-зи бутюн къырымтатар халкъ ичюн къара кунь. Майыснынъ 18-нде эр йыл халкъ топлашып, репрессияларгъа огърагъан адамларны хатырлайлар. Шимди де Къораннынъ вакъыттан сараргъан саифелерни бакъып, сойымнынъ тарихыны хатырлап анълайым ки, бутюн халкъ саткъын ола бильмез. Ойле адамлар да бар эдилер, амма тек татарларнынъ арасында  дегиль де. Бир адамгъа коре, бутюн  халкъны макеме  этмек мумкюн дегиль! Эгер биз чокъ миллетли девлетте яшасакъ, бир-биримизни урьмет иле, саймакъ, севмек, анъламакъ, иззет этмек керекмиз!

Мен эр дайим озь ойле дигеримизни сакъламагъа, ве несильден-несильге теслим этмекке сез бердим.

Бельким бизлернинъ дигерлеримизни адетлеримизни  сакъланып къалгъаны бу хатыранен багълыдыр.  Кечкен  ийилерни  эр даим хатыра этсек бизлер ойлемизни, миллий медениетимизни ве Ватанымызны сакъламыз.